عمق میدان Depth of Fieldدر عکاسی عمق میدان یا Depth of Field و به عبارتی (DOF) ، بخشی از صحنه در عکس است که وضوح قابل قبولی داشته باشد. هر چند لنزها روی یک نقطه خاص فوکوس می کنند لیکن کاسته شدن از وضوح در طرفین منطقه فوکوس تدریجی و قسمتی از جلو و عقب منطقه فوکوس دارای وضوح و عناصر موجود در آن قابل تشخیص خواهد بود.
اینجاست که عمق میدان ارزشمند قلمداد می شود. در عکاسی از مناظر به عمق میدان زیاد برای وضوح بیشتر جزئیات تصویر نیازمندیم :
در عکاسی پرتره و ماکرو به عمق میدان کم نیاز است تا عکس بیشتر جلوه کند:
عمق میدان و میزان توسط عوامل زیر تعیین میشود :1- فاصله تا سوژه : هر چه فاصله تا سوژه بیشتر باشد عمق میدان هم بیشتر می شود
2- فاصله کانونی لنز : هر چه فاصله کانونی لنز بیشتر باشد، در صورت ثابت بودن فاصله تا نقطه فوکوس و عدد دیافراگم ، بر عکس عمق میدان کم می شود.
پرتره زیر با لنز 300 میلی متر و دیافراگم 2.8 و از فاصله نسبتا زیاد گرفته شده است ، عمق میدان کم و پس زمینه (و پیش زمینه) محو تر است.
3- دیافراگم نسبی (F-Number) : هر چه عدد دیافراگم بزرگتر (دیافراگم بسته تر) باشد عمق میدان بیشتر می شود
F/32
F/5.6
4-نوع دوربین (اندازه سنسور) : هر چه اندازه سنسور دوربین بیشتر باشد عمق میدان کم می شود، پس دوربینهای کامپکت و اس ال آر لایک عمق میدان بیشتری نسبت به اس ال آر ها و فول فریم ها دارند.
برای درک بهتر عمق میدان لازم است تا با مفهوم Circle of Confusion یا (COC) آشنا شویم
چشم سالم انسان در شرایط ایده آل و از فاصله نرمال قادر به تشخیص اشیایی به اندازه 1/16 میلی متر است و اگر دو شی با اندازه کمتر از آن کنار هم باشند ، یکی دیده می شوند و این از محدودیتهای دید انسان است.
فعالان صنعت عکاسی به این نتیجه رسیدند که این پارامتر بسیار خوبی است و یک ششم میلی متر کمترین مقداری است که چشم طبیعی در شرایط ایده آل به وضوح قادر به رویت آن است . یک ششم میلی متر برابر است با 0.1667 میلی متر.
سازندگان تجهیزات عکاسی به این نتیجه رسیدند که برای محاسبه عمق میدان و COC یک نگاتیو 35 میلی متری را 5 برابر بزرگتر کنند ، منظور پرینت 5 در 7 اینچ از نگاتیو 35 میلی متری. سپس از تقسیم 0.1667 بر 5 به عدد 0.0333 رسیدند که معیاری شد برای عدد COC . چون عناصر کوچکتر از 0.1667 میلی متر در یک عکس 5 در 7 اینچ قابل تشخیص نیستند و بر اساس این عدد سازندگانی مثل کانن در ساخت لنزهای سری EF خود از آن (0.0.35) استفاده می کنند.
توضیحا 0.0333 ، 30 خط در میلی متر است که حداکثر وضوح نظری برای چاپ است.
بنابراین برای درک اینکه چه چیزی در فوکوس و واضح است و چه چیزی نیست از عدد COC به عنوان شاخص استفاده می شود.
البته این مقدار برای دوربینهای فیلمی 35 میلی متری است و با احتساب ضریب فاکتور سنسور دوربینهای دیجیتال این عدد متفاوت است .
عدد COC برای دوربینهای مختلف به شرح زیر است :
سری XXD و XXXD کانن : 0.019
سری XD کانن : 0.033
سری XDS کانن : 0.023
دوربینهای کرپ 1.5 نیکون : 0.020
دوربینهای فول فریم نیکون : 0.030
برای اطلاع از عدد COC سایر دوربینهای دیجیتال به لینک زیر مراجعه نمائید :
http://www.dofmaster.com/digital_coc.html
در بعضی از لنزها مقیاس فاصله و عمق میدان مشخص شده است :
برای محاسبه عمق میدان به صورت آنلاین به آدرس زیر مراجعه نمائید :
http://www.dofmaster.com/dofjs.html
فاصله هایپرفوکاس - (Hyperfocal Distance (DOFمنظور از فاصله هایپرفوکال ، نزدیکترین فاصله فوکوس است که عمق میدان بعد از آن فاصله تا بی نهایت باشد (عکس فوق)
به عبارت دیگر کمترین فاصله ای است در دیافراگمی خاص ، که در صورت فوکوس روی آن نقطه ، پس از آن فاصله تا بی نهایت ، عناصر عکس دارای وضوح قابل قبولی باشد.به بیان دیگر عمق میدان از پشت محل فوکوس تا بی نهایت باشد. این فاصله برای عکاسان طبیعت و منظره اهمیت خاصی دارد
برای محاسبه این فاصله فرمول زیر به کار می رود :
که در آن H فاصله هایپر فوکال (میلی متر) ، F فاصله کانونی ، N عدد دیافراگم ، و C عدد COC می باشد
در عکاسی حیات وحش و پرندگان ، عمق میدان کم در غالب موارد ارزشمند است این مهم در زمانهایی که فاصله با سوژه خیلی کم است باعث تاکید بیشتر بر قسمتهایی از سوژه می شود که عکاس در صدد نمایش آن است.
از طرفی عمق میدان کم باعث ایجاد محدودیت برای عکاس می شود و نحوه تعامل با پرنده و یا انتظار برای ثبت پوزی بهتر از سوژه به نحوی که قسمتهای بیشتری از بدن سوژه در محدوده عمق میدان باشد باعث خلق آثار بهتری می شود...
منابعی برای اطلاعات بیشتر :
http://en.wikipedia.org/wiki/Depth_of_field
http://www.megapixel.net/html/articles/article-dof.php
http://www.mir.com.my/rb/photography/fototech/htmls/depth.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Hyperfocal_distance
http://www.dofmaster.com/hyperfocal.html