سپاس فراوان محمود آقا. میتونم خواهش کنم در مورد نظریه Mid-domain effect هم مختصری توضیح بدین.
خیلی خیلی ممنونم
به روی چشم، تا جائیکه بلدم مواردی را خدمت دوستان میگم. البته نتایح اصلی با مدل سازی کامپیوتری بدست میاد که ممکنه توضیح آن از حوصله دوستان خارج باشه.
تنوع حیات از دیر باز همیشه چشم بشر را به خودش خیره کرده، مخصوصاً با پیدا شدن برخی بیماری های جدید و صعب العلاج، انسان به این فکر افتاد که تنها راه مبارزه با این مشکلات بهره گرفتن از مزایای تنوع حیات در آینده است لذا حفظ تنوع اکوسیستم ها از یک امر اخلاقی خیلی فراتر رفت تا جائیکه به چشم یک ضرورت برای نگاه به بقاء و توسعه پایدار در آینده تبدیل شد. تحلیل توزیع جهانی تنوع زیستی یکی از مهم ترین اهداف متخصصین محیط زیست و محققین دانش جغرافیای زیستی محسوب میشه. یکی از مسائلی که از گذشته تا به امروز توجه زیست شناسان اعم از گیاه شناسان و جانورشناسان را بخودش جلب کرده موضوع شیب عرضی تنوع گونه ای از قطب به استوا و همینطور در قاره هاست. این تغییر در غنای گونه ای (یا به عبارتی تنوع گونه ای) در جهت عرض جغرافیایی تغییر می کنه که یکی از عمومی ترین مدل های تغییر در طبیعت به حساب میاد که به آن (latitudinal diversity gradient (LDG گفته اند. دوستان می دانند که این مطلب اولین مبحث وارد شده در کتاب های اکولوژی است که همه را به خودش علاقمند میکنه تا بدانیم غیر از اقلیمی که ما در آن زندگی میکنیم چه روندی از گوناگونی موجودات زنده با نظم و ترتیب رعایت میشه. ضمن اینکه این یک موضوع خیلی کلی است که همه طبیعی دان ها از گذشته تا حال روی آن اتفاق نظر داشتند. اما موضوع به اینجا ختم نشد چون فراتر از این حرف ها بود:
با توسعه دانش، پیش فرض های الگوی تنوع حیات به 3 دسته اصلی تقسیم شد
دسته اول: فرضیه های توجیه کننده تنوع بر اساس شرایط فضایی-مکانی
- پیش فرضهای
اثر میان دامنه mid-domain effect- پیش فرضهای منطقه جغرافیایی
- پیش فرضهای گونه ها - انرژی
- پیش فرضهای ناملایمات آب و هوایی
- پیش فرضهای ثبات آب و هوایی
دسته دوم: فرضیاتی هستند که برای توزیع گونه ها به دنبال مصادیق تاریخی و تکاملی می گردند
- پیش فرضهای اغتشاش تاریخی
- پیش فرضهای نرخ تکاملی
- پیش فرضهای زمان موثر تکامل
و سرانجام دسته سوم فرضیات زیستی یا بیوتیک هستند که بحث مفصلی برای خودش داره
ناگفته نباشه این دسته بندی بعد از سال 2000 کامل شده و به شکل امروزی در آمده
بنابراین "اثر میان دامنه" یا mid-domain effect در گروه یکی از مهم ترین فرضیات دسته بندی فضایی-مکانی توزیع جغرافیایی برای موجودات زنده قرار می گیره. این فرضیه را به اختصار MDE هم می نامند. MDE توضیح می دهد که اگه تمام عوامل مربوط به تکامل گونه، شرایط محیط زیست آنها و ... در یک کلام تمامی عواملی که در اکوسیستم ایجاد گرادیان می کند را نادیده بگیریم یا اثرش را برای گونه ها یکسان فرض کنیم (در واقع شرایط قاره جدیدی را فرض کنیم که برای اولین بار جانوران به آن معرفی می شوند) و تنها قرار باشه با رویکرد ژئومتری و هندسه مکانی به الگوی پراکندگی گونه ها نظر بیفکنیم آنگاه بیشترین همپوشانی گونه ها در مرکز دامنه پراکنش منطقه خواهد بود.
این هم از اولین مقالاتی که با شبیه سازی کامپیوتری سعی در نمایش این مفهوم را داشته و در اغلب مقاله های مرتبط به عنوان رفرنس مورد استفاده قرار گرفته
Colwell RK, Lees DC. 2000. The mid-domain effect: geometric constraints on the geography of species richness. Trends in Ecology and Evolution 15: 70-76
در همین ارتباط دکتر منصور علی آبادیان استاد گروه زیست شناسی و بیوسیستماتیک دانشگاه فردوسی مشهد در مقاله دیگری که در سال 2008 به چاپ رسانده تنوع گونه ای و بحث اندمیسم را مطرح کرده. این مقاله بصورت رایگان از طریق وب سایت مجله هلندی Contributions to Zoology (چاپ دانشگاه آمستردام) در دسترس عموم قرار گرفته و تصویر گویایی داره که به خوبی مفهوم MDE را برای پرندگان آسیا و ایران شرح میده
لینک دریافت مقاله کامل
http://dpc.uba.uva.nl/ctz/vol77/nr02/art06
تصویر بالا سمت راست پراکنش تئوریک گونه ها را بر اساس MDE شرح میده و تصویر سمت چپ آنچه توزیع کنونی است را نمایش میده
منبع تصویر مقاله آقای دکتر منصور علی آبادیان است که لینک آن در بالا آورده شد.